Siyasal yaşama etki eden faktörler

Siyasal yaşama etki eden faktörler

Geçtiğimiz haftalarda “Siyaset” kavramı üzerinde yazarken kaldığımız yerden devam edeceğimizi belirtmiştik. Bu hafta ki yazımızda siyasal yaşamı etkileyen etkenleri bilimsel olarak irdeleyeceğiz.

Ankara Üniversitesi Basın Yayın Yüksekokulu’nda öğrencisi olma onurunu yaşadığım rahmetli hocamız Ahmet Taner Kışlalı, siyasal yaşamın etkenlerini iki ana bölüme ayırmıştı: Alt yapısal etkenler ve üst yapısal etkenler.

Alt yapısal etkenlerden kasıt; insanların yaşadıkları yerin coğrafi özellikleri ile ikliminin, nüfus yapısı ve yerleşim özelliklerinin, toplumdaki ekonomik üretim biçimi ve düzeyinin siyasal hayatı etkilemesidir.

Üst yapısal etkenler ise toplumun kültür düzeyi, toplumsal kurumların oluşumu, işlevleri, kurumların değişiminin nasıl gerçekleştiği gibi olgulardır.

Alt yapısal ve üst yapısal etkenler birbirinden bağımsız değildir. Birbirleriyle etkileşim içerisinde siyasal yaşamı oluştururlar.

Aristo, İbni Haldun gibi düşünürler, iklimin insanlar ve siyasal yaşam üzerinde etkisini gözlemleyerek; soğuk ülke insanlarının cesaretli ama az zeki, sıcak ülke insanlarının ise zeki ancak cesaretlerinin az olduğunu, sıcak iklim insanının çabuk sevinip neşelendiğini ancak işin sonunu çok fazla düşünmediğini kuramlarında dile getirmişlerdir. Yine Montesquieu, soğuk iklimin kalbi ve kasları güçlendirdiğini bu nedenle insanların kendilerine güvenlerinin sıcak ülke insanına göre daha fazla olduğunu ileri sürmüştür.

İnsanların yaşadığı coğrafi koşulların da benzer şekilde toplumun siyasal yapısını etkilediği düşüncesi ile farklı kuramlar ortaya atılmıştır. Toprağın geniş olması veyeterli su havzalarının bulunduğu yerlerde büyük imparatorlukların kurulması, çevresi dağlarla çevrili dar alanlarda ise küçük şehir devletçiklerinin bulunması coğrafik koşullardan kaynaklanmaktadır. Yine ada üzerinde yaşayan halkların su ile çevrili olmaları nedeniyle savunmalarının kolaylaştığı, dış etkilere kapalı şekilde kendi iç dinamikleri ile toplumsal hayatın şekillendiği savunulmuştur. Ülkelerin coğrafi genişliğinin fazla olmasının her şeyin tek merkezden yönetilmesini zorlaştırdığı ölçüde federatif sistemin ve ya yetki devrinin tercih edilmesi yaşanılan coğrafyanın siyasal yaşamı etkilemesine örnek teşkil eder.

Petrol, doğal gaz gibi önemli doğal kaynaklara sahip olan toplumların bu kaynakları işleyecek teknolojiye sahip olup olmaması dışa bağımlılığı ve o teknolojiye sahip dış güçlerin hammaddeye sahip toplum üzerinden çekişmelerini kaçınılmaz kılmaktadır. 

Tarih boyunca düşünürlerin siyasal yaşamı etkileyen nedenler üzerinde geliştirdikleri kuramlara haftayaüst yapısal etkenlerle devam edeceğiz. İyi bir hafta geçirmemiz dileğiyle…

                                                                                Av. Arb. Asiye Funda İNAL